Opinie: ‘Meer geld naar de zorg? Stimuleer liever gezond gedrag’

Om onze gezondheid te verbeteren én de zorgsector te ontlasten moet er niet meer geld naar de zorg, maar juist naar zaken als leefstijlverbetering en het dichten van de kloof tussen arm en rijk, stelt huisarts Steven van de Vijver.

©️Steven van de Vijver, huisarts in het OLVG  in Het Parool

De afgelopen weken lagen de bedden in de ziekenhuizen weer overvol. Er was een nieuwe versie van het coronavirus en nog wat restjes influenza en andere virusinfecties die deze wintermaanden rondwaren. Op zich geen ongebruikelijk beeld, maar voldoende voor alarmerende berichten vanuit de spoedeisende hulp en ziekenhuizen over ruimtegebrek voor nieuwe patiënten.

Het is duidelijk dat het piept en kraakt in de zorg. De reflex bij de momenteel formerende partijen is dat er dus meer geld naar de zorg moet gaan. Het is echter de vraag of de oplossing zo simpel is, en of dat geld niet veel beter kan worden besteed aan andere zaken, zoals onderwijs en armoede. Op die manier kan zelfs de zorg zelf verbeteren.

Meer ongelijkheid

Slechts 10 procent van onze gezondheid wordt bepaald door de zorgsector. De grootste impact op onze gezondheid heeft onze sociale en fysieke omgeving en ons gedrag dat hier vaak aan gerelateerd is. En op dat vlak kwam er vorige week weinig hoopvol nieuws, uit het rapport van het RIVM over de berekeningen van het Nationaal Preventieakkoord. Daaruit bleek dat het aantal mensen met overgewicht verder blijft stijgen, en het aantal rokers en mensen met problematisch alcoholgebruik nauwelijks daalt.

Daarbovenop kwam het bericht dat de ongelijkheid in Nederland het afgelopen jaar nog verder is gestegen. In deze eerste drie weken van januari hebben de topbestuurders van multinationals al meer verdiend dan iemand met het minimumloon in een heel jaar.

Deze groeiende ongelijkheid is er niet alleen in inkomens, maar ook in levensverwachting en gezondheid. Een verschil van 24 gezonde levensjaren tussen de meest welvarende en de armste groepen in Nederland, waarbij de armste mannen negen jaar eerder sterven dan hun welvarende seksegenoten.

Om deze levensjaren in te halen en de toenemende druk op de zorg te verminderen, moet er niet meer geld naar de zorg maar juist naar die andere 90 procent. Zo kan een gezonde leefomgeving en idem gedrag worden gestimuleerd.

De verwachting is dat we dit jaar meer dan 100 miljard euro aan zorg zullen uitgeven, dat is bijna een kwart van de totale overheidsuitgaven. En daar kan nog eens 6 miljard bij komen als inderdaad wordt besloten om het eigen risico af te schaffen. Hoe de mensen in armoede dan de verwachte stijging van 300 euro van de zorgpremie gaan betalen, is de grote vraag. Een stuk effectiever en simpeler zou zijn om uitkeringen te verhogen om de armoede te verlichten. Dat heeft niet alleen impact op de gezondheid, maar ook veel positieve effecten buiten de zorg.

Racisme, eenzaamheid en stress

Naast ongelijkheid zijn er andere elementen in de maatschappij die veel effect hebben op de levensverwachting en gezonde levensjaren zoals racisme, eenzaamheid en stress. Uit onderzoek blijkt dat dit leidt tot meer ontstekingen, mentale problemen, hart- en vaatziekten en uiteindelijk sterfte. De huidige formerende partijen lijken met hun extreemrechtse denkbeelden de volksgezondheid van ons land daar niet mee te helpen.

Als zorgmedewerker is het frustrerend alle zeilen bij te moeten zetten door de groeiende zorgvraag en vergrijzing, terwijl er boven aan de verkeerde knoppen wordt gedraaid. Dit leidt tot gevoelens van wanhoop en machteloosheid, waardoor er al collega’s zijn vertrokken.

We worden in de zorg steeds meer geconfronteerd met grote uitdagingen als de krapte van het zorgpersoneel en impact op het klimaat. Die problemen vragen om slimme oplossingen, juist ook buiten de gezondheidszorg.

Every minister is a health minister, of zoals voormalig minister Kuipers zelf ook eens treffend aangaf: de grootste impact op de gezondheidszorg ligt buiten zijn ministerie. Met het ontwikkelen van een regeerakkoord kan nu breed gekeken worden hoe we dit zorginfarct slim, duurzaam en betaalbaar kunnen aanpakken.

Schadelijke stoffen sterker reguleren

Jarenlang hebben mijn collega’s gewezen op de lethargische houding van de kabinetten-Rutte, die belangrijke preventiemaatregelen betuttelend vonden. Het individualistische en kapitalistische denken heeft de zorg geen goed gedaan. De afgelopen jaren leek de lobby van het bedrijfsleven sterker dan die van de gezondheid.

Om het zorginfarct te ontlasten is het van levensbelang gezonde voeding en gedrag te stimuleren, en schadelijke stoffen als tabak, alcohol en suikers veel sterker te reguleren en te beprijzen. Daarnaast is het voor onze gezondheidszorg essentieel om de effecten van klimaatverandering te minimaliseren.

En zoals Virchow, een van de grondleggers van de moderne geneeskunde, bijna tweehonderd jaar geleden al schreef, is het beste voor de gezondheid een volwaardige democratie waar mensen van verschillende achtergronden gelijke kansen en mogelijkheden hebben voor expressie en ontwikkeling. Daar kunnen geen zalven, pillen of operaties tegenop.

Beeld: Valerie Kuypers / ANP